Một ông lão qua đời, để lại 40 tỷ Đài tệ trong ngân hàng Thụy Sĩ. Con cái cầm giấy tờ đi rút tiền, ngân hàng nói: Không rút được.

Đây không phải là tình tiết phim, mà là chuyện thật xảy ra với nhà sáng lập Tập đoàn Formosa Plastics. Tháng 10 năm 2008, ông qua đời vì suy tim phổi tại Hawaii ở tuổi 88. Khi con cái thu dọn di vật, từ tủ hồ sơ mã hóa lật ra mấy tờ chứng nhận tiền gửi ngân hàng Thụy Sĩ — tổng cộng 40 tỷ Đài tệ.

Không ai biết đến sự tồn tại của số tiền này. Khi còn sống, ông chưa từng nhắc đến, càng không nói cách rút như thế nào.

Con cái lập đội chuyên trách, mang theo giấy chứng tử, giấy xác nhận quan hệ thân nhân, và chứng nhận tiền gửi bay sang Thụy Sĩ. Nhân viên ngân hàng kiểm tra xong tài liệu, lạnh lùng trả lời: "Không thể rút."

Tại sao?

Tài khoản có nhiều điều khoản bảo mật. Gửi tiền lớn với chế độ bảo mật, phải có giấy ủy quyền có chữ ký tay của người gửi, hoặc đáp ứng điều kiện kích hoạt đã định. Không có cả hai? Thì bị kẹt cứng.

Con cái mời đội luật sư hàng đầu Thụy Sĩ vào cuộc. Sau điều tra, phát hiện đây là "tài khoản tín thác ủy quyền toàn phần", tiền do ngân hàng quản lý thay, thông tin người hưởng lợi có đăng ký nhưng việc rút tiền phải xác minh danh tính nghiêm ngặt, kiểm tra chặt chẽ các điều khoản. Đáng sợ nhất là — tài khoản liên kết với một phụ lục di chúc chưa công bố, trong đó có quy định đặc biệt về phân phối và cách rút khoản tiền này.

Nhưng phụ lục đó, con cái hoàn toàn chưa từng thấy qua.

Cùng lúc đó, ở Đài Loan tranh chấp thừa kế cũng bùng nổ. Ngoài tiền gửi ở Thụy Sĩ, cổ phần tập đoàn, bất động sản chia thế nào? Con cái chia thành hai phe: một phe nói chia đều theo quy định thừa kế, phe kia bảo phải tôn trọng sắp xếp đặc biệt có thể có của ông. Tranh cãi kịch liệt.

Để tìm phụ lục di chúc đó, con cái lục tung mọi di vật của ông, thậm chí phục hồi dữ liệu máy tính ông từng dùng.

Năm 2010, cuối cùng cũng tìm thấy phụ lục di chúc niêm phong ở đáy két sắt cũ tại nhà cũ ở Đài Bắc.

Phương án phân chia ghi rất rõ: 60% cho 3 người con được chỉ định, 30% quyên cho quỹ từ thiện, 10% còn lại cho ngân hàng làm phí quản lý và phí dịch vụ.

Tìm được là có thể rút tiền? Đừng mơ.

Ngân hàng Thụy Sĩ yêu cầu phải công chứng phụ lục di chúc, còn phải qua xác nhận tư pháp của tòa án Thụy Sĩ, đồng thời cần giấy tờ công chứng thừa kế bên Đài Loan. Công chứng xuyên biên giới, xác nhận tư pháp, hết phòng ban này tới phòng ban khác, thủ tục rườm rà khiến người ta phát ngán.

Trong thời gian này, ngân hàng lại nêu rằng, tiền gửi đã quá lâu, phải trừ phí quản lý tài khoản, phí dịch vụ tín thác, cộng lại mấy tỷ Đài tệ. Con cái nghi ngờ mức phí, sau nhiều lần thương lượng, cuối cùng giảm được 3 điểm phần trăm.

Năm 2015, tất cả các thủ tục công chứng và xác nhận tư pháp cuối cùng cũng hoàn tất, lại nộp đơn rút tiền.

Và lại bị kẹt.

Quy định quốc tế về phòng chống rửa tiền ngày càng nghiêm ngặt, ngân hàng phải kiểm tra nguồn gốc tiền kỹ lưỡng. Tập đoàn phối hợp cung cấp báo cáo tài chính, ghi chép chuyển tiền năm đó, chứng minh tiền đến từ hoạt động kinh doanh hợp pháp. Việc kiểm tra này lại kéo dài hơn hai năm, đến năm 2018 mới xong.

Tưởng tiền sắp về, thì một số người con không được chỉ định thừa kế lại không đồng ý, cho rằng phụ lục di chúc có sai sót, kiện lên tòa án Thụy Sĩ yêu cầu phân chia lại.

Vụ kiện kéo dài 5 năm. Tòa án giám định chữ ký, nghe lời khai nhân chứng, qua nhiều phiên tòa, đến tháng 11/2023 xác nhận phụ lục di chúc hợp pháp, bác bỏ ý kiến phản đối.

Ngân hàng Thụy Sĩ lúc này mới chính thức chuyển tiền. Sau khi trừ thuế, phí, chi phí kiện tụng, cuối cùng về tài khoản khoảng 32 tỷ Đài tệ. 24 tỷ chia cho các con được chỉ định, 9,6 tỷ chuyển vào quỹ từ thiện.

Từ 2008 đến 2023, kéo dài tròn 15 năm.

Chuyện này là bài học cho tất cả những ai làm phân bổ tài sản xuyên biên giới: chế độ bảo mật của ngân hàng Thụy Sĩ cực kỳ nghiêm ngặt, luật các nước khác nhau, quy trình công chứng, phối hợp tư pháp xuyên biên giới phức tạp đến kinh hoàng. Người giàu nếu không chuẩn bị rõ ràng phương án phân chia tài sản, làm công chứng hợp lệ từ trước, thì đời sau thừa kế chỉ là ác mộng.

Chuyên gia pháp lý nói, vụ này đã trở thành ví dụ điển hình phản diện của việc lập kế hoạch thừa kế xuyên biên giới. Không ít người giàu vì vậy đã điều chỉnh lại chiến lược phân bổ tài sản nước ngoài, hoàn thiện các giấy tờ thừa kế.

Còn 9,6 tỷ Đài tệ cho các hoạt động từ thiện, đầu năm 2024 đã bắt đầu triển khai các dự án đầu tiên, hỗ trợ giáo dục và y tế ở một số tỉnh thành của Đài Loan và Trung Quốc đại lục.

15 năm tranh chấp khép lại, bài học sâu sắc: Dù tài sản nhiều hay ít, lên kế hoạch thừa kế rõ ràng mới là trách nhiệm với gia đình và xã hội. Đừng để một khoản tiền biến thành cuộc chiến tiêu hao kéo dài như marathon.