1. Giới thiệu

1.1 Nền kinh tế số của châu Phi

Với sự phát triển toàn cầu nhanh chóng của nền kinh tế số, Châu Phi đứng trước ngã rẽ của việc sử dụng biến đổi kinh tế số để thúc đẩy phát triển bền vững. Với diện tích trên 30 triệu km vuông, Châu Phi có dân số trên 1,4 tỷ người tính đến năm 2022 và giàu tài nguyên thiên nhiên. Theo Ngân hàng Thế giới, GDP của Châu Phi vào năm 2022 ước khoảng 2,98 nghìn tỷ USD, duy trì tỷ lệ tăng trưởng trên 3% hàng năm. Báo cáo của Endeavor cho biết nền kinh tế số của Châu Phi có giá trị khoảng 115 tỷ USD vào năm 2022, chiếm 3,86% GDP. Dự kiến con số này sẽ tăng lên 712 tỷ USD vào năm 2050, đối lập với châu Á, nơi nền kinh tế số chiếm hơn 30% GDP vào năm 2022. Nền kinh tế số của Châu Phi có tiềm năng to lớn.

Nền kinh tế số bao gồm các lĩnh vực như tài chính số, thương mại điện tử và giáo dục số. Tài chính số tích hợp các dịch vụ tài chính truyền thống với công nghệ số. Tuy nhiên, lên đến 66% dân số châu Phi không có tài khoản ngân hàng. Người dân và doanh nghiệp trên khắp các nước châu Phi đối mặt với những thách thức như thanh toán, khoản vay, tiết kiệm và mua bảo hiểm. Trong những năm gần đây, số lượng công ty fintech tại châu Phi đã tăng mạnh. Năm 2017, các công ty fintech châu Phi đã huy động gần 200 triệu đô la. Đến năm 2019, các khoản đầu tư với số tiền vượt quá 5 triệu đô la tại châu Phi đã lên tới hơn 580 triệu đô la mỗi năm. Các lĩnh vực nổi bật nhất trong tài chính số châu Phi bao gồm thanh toán di động (ví điện tử), cho vay trực tuyến và chuyển tiền. Sự bao gồm tài chính là một trong những cơ hội lớn nhất cho ngành công nghiệp số châu Phi, nhằm mở rộng quyền truy cập đến dịch vụ tài chính bằng công nghệ số.

Phân phối các doanh nghiệp Fintech lớn tại châu Phi (Nguồn dữ liệu: Trạm quan sát Kỹ thuật số châu Phi, BriterBridges)

Theo Statista, thị trường thanh toán di động của châu Phi (khối lượng giao dịch) dự kiến sẽ vượt qua 195 tỷ đô la vào năm 2024, gấp đôi so với năm 2020. Thị trường này đã duy trì mức tăng trưởng hàng năm kép hai số và dự kiến sẽ tiếp tục tăng lên 314,8 tỷ đô la vào năm 2028. Trong hai năm qua, nhiều quốc gia châu Phi đã đạt đỉnh lịch sử về quy mô thanh toán điện tử. Theo dữ liệu từ Ngân hàng Trung ương Nigeria, khối lượng giao dịch tiền điện tử di động tại Nigeria tăng gấp đôi vào năm 2020, đạt khoảng 800 triệu giao dịch. Tương tự, dữ liệu của Nam Phi cho thấy thương mại điện tử tăng khoảng 40% giữa năm 2020 và 2021. Thanh toán số đang trở thành một phương thức thanh toán ngày càng phổ biến trên khắp châu Phi. Vào năm 2023, 17% người tiêu dùng châu Phi sử dụng dịch vụ thanh toán số hàng ngày và 48% sử dụng chúng hàng tuần.

Quy mô thị trường thanh toán kỹ thuật số châu Phi (Nguồn dữ liệu: Statista)

Tiền di động, hiện là phương thức thanh toán kỹ thuật số nổi bật nhất và phát triển nhanh nhất ở châu Phi, đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể. Theo Báo cáo tình trạng ngành về Mobile Money của GSMA, đến năm 2023, số lượng tài khoản mobile money được đăng ký ở châu Phi đạt 856 triệu, chiếm 49% tài khoản toàn cầu. Trong số 136 triệu tài khoản đăng ký mới, hơn 70% đến từ châu Phi, khiến nó trở thành động lực chính cho tăng trưởng tiền di động toàn cầu. Châu Phi hiện có khoảng 169 dịch vụ tiền di động, bao gồm M-PESA, Airtel Money, Orange Money, MTN Mobile Money, Ecocash và Tigo Pesa. Các nền tảng này cho phép người dùng gửi, chuyển và rút tiền bằng điện thoại di động, cung cấp một giải pháp thay thế thuận tiện cho ngân hàng truyền thống, đặc biệt là ở các khu vực có cơ sở hạ tầng ngân hàng hạn chế. Ngoài việc cải thiện tài chính toàn diện và tiếp cận các dịch vụ kỹ thuật số, việc áp dụng, sử dụng và tăng trưởng tiền di động cũng đã thúc đẩy đáng kể sự phát triển kinh tế vĩ mô của châu Phi. Tiền di động đóng góp hơn 150 tỷ USD vào tăng trưởng GDP ở châu Phi cận Sahara, với tỷ lệ đóng góp 3,7%. Đối với Đông Phi, tỷ lệ đóng góp đạt 5,9%.

Đóng góp của Mobile Money vào GDP theo khu vực (Nguồn dữ liệu: GSMA)

Thương mại điện tử, còn được gọi là thương mại điện tử, ngành thương mại điện tử ở châu Phi đối mặt với các thách thức như hạ tầng không đủ, phát triển muộn và không hoàn hảo. Tuy nhiên, dân số lớn, tỷ lệ cao người trẻ tuổi và tiềm năng tăng trưởng đáng kể thu hút các nhà đầu tư toàn cầu. Theo Statista, thị trường thương mại điện tử ở châu Phi dự kiến sẽ đạt 49,02 tỷ đô la doanh thu bán lẻ trực tuyến vào năm 2023, với tỷ lệ tăng trưởng hàng năm gần 14%. Đến năm 2027, người dùng thương mại điện tử ở châu Phi dự kiến sẽ tăng vọt lên 600 triệu, với tỷ lệ thâm nhập là 44,3%. Sự mở rộng này mang lại nhiều lợi ích, bao gồm tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và cải thiện quyền tiếp cận hàng hóa và dịch vụ ở các khu vực nông thôn xa xôi.

Ngành thương mại điện tử tại châu Phi đang tái định nghĩa chuỗi cung ứng và mô hình kinh doanh truyền thống. Ví dụ, Twiga Foods của Kenya trực tiếp mua sản phẩm từ nông dân và giao hàng hiệu quả cho các nhà bán lẻ đô thị, đơn giản hóa chuỗi giá trị nông nghiệp. Tương tự, MaxAB của Ai Cập kết nối các nhà bán lẻ thực phẩm và tạp hóa với các nhà cung cấp trong các khu vực thiếu nguồn hàng. Những đổi mới này làm cho cảnh quan thương mại điện tử ở châu Phi đa dạng hơn. Hệ thống thanh toán và giải quyết thanh toán châu Phi (PAPSS) cung cấp giải pháp thanh toán giúp dễ dàng thực hiện các giao dịch trên khắp châu Phi mà không cần phải dựa vào các ngân hàng trung gian ở bên ngoài lục địa. Với hơn 10 quốc gia và ngân hàng thương mại đang áp dụng PAPSS, ngành thương mại điện tử đang trải qua sự phát triển đáng kể.

Nền kinh tế kỹ thuật số cũng đóng một vai trò quan trọng trong các lĩnh vực truyền thống như hậu cần, nông nghiệp, giáo dục, năng lượng và giao thông vận tải. Trong khi thúc đẩy phát triển kinh tế và công nghệ, nó thúc đẩy tính toàn diện và đổi mới lớn hơn. Ví dụ, Kobo360 của Nigeria và Lori Systems của Kenya đã giới thiệu các công nghệ kỹ thuật số vào thị trường vận tải đường bộ truyền thống, nâng cao hiệu quả và độ tin cậy, giảm tỷ lệ xe tải không tải và tăng thu nhập của tài xế hơn 50% sau khi hợp tác với các nền tảng. Trong giáo dục, các rào cản như thiếu giáo viên, không đủ quỹ học phí, khoảng cách giới, vấn đề an toàn và khoảng cách di chuyển dài đến trường đã cản trở sự tiến bộ. Để giải quyết những vấn đề này, công ty EdTech Eneza Education của Kenya sử dụng USSD và SMS để cung cấp dịch vụ cho người dùng điện thoại phổ thông. Theo trang web chính thức của mình, cơ sở người dùng của Eneza đã tăng lên 4,9 triệu, với hơn 1 triệu tin nhắn hàng ngày được gửi. Học sinh đã hoàn thành hơn 10 triệu câu hỏi tích lũy và gửi hơn 1 triệu câu hỏi.

1.2 Stablecoins

1.2.1 Thị trường Stablecoin ở Châu Phi

Việc áp dụng tiền điện tử (cryptocurrency) tại châu Phi đang phát triển rất nhanh. Theo Chainalysis, Nigeria đứng thứ hai trên toàn cầu về việc áp dụng tiền điện tử, chỉ sau Ấn Độ và vượt qua các quốc gia như Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây khác. Stablecoins chiếm ưu thế trong việc áp dụng này. Từ tháng 7 năm 2022 đến tháng 6 năm 2023, khối lượng giao dịch tiền điện tử tại châu Phi cận Sahara đạt 117,1 tỷ đô la, trong đó stablecoins chiếm hơn 50% tổng tài sản, cao hơn đáng kể so với BTC và ETH.

Khối lượng giao dịch tiền điện tử hàng tháng theo lớp tài sản tại các quốc gia châu Phi dưới sa mạc (2023) (Nguồn: Chainalysis)

Ở Nigeria, nền kinh tế tiền điện tử lớn nhất châu Phi, Ngân hàng Trung ương Nigeria đã công bố vào năm 2022 kế hoạch tái thiết kế đồng tiền pháp lý của mình (NAIRA) và phát hành tiền giấy mới để chống lạm phát và tăng cường kiểm soát hơn về lưu thông tiền tệ. Thật không may, sự khan hiếm tiền mặt kết quả vào đầu năm 2023 đã đặt áp lực lớn lên dân số không có tài khoản ngân hàng của đất nước. Môi trường kinh tế không chắc chắn của Nigeria đã khiến nhiều công dân tìm kiếm các phương án tài chính thay thế, dẫn đến việc tăng sở hữu tiền điện tử, đặc biệt là stablecoin.

Khối lượng giao dịch tiền điện tử tại Nigeria (Nguồn: Chainalysis)

1.2.2 Ứng dụng của Stablecoins tại châu Phi

Chuyển khoản

Trong vài thập kỷ qua, lượng tiền chuyển phát về châu Phi đã tăng đều đặn, nhưng chi phí chuyển phát cao vẫn là gánh nặng đối với người dân châu Phi thông thường. Theo Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP), chi phí chuyển 200 đô la vào châu Phi trong Quý 2 năm 2022 lên tới 7,8%, cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu từ 4% đến 6,4%. Sử dụng tiền điện tử để chuyển phát có thể giảm thiểu đáng kể chi phí, thậm chí chỉ còn một phần hai mươi so với các phương pháp truyền thống. Ví dụ, SureRemit của Nigeria không tính phí hoặc tính từ 0% đến 2% cho các giao dịch chuyển phát. Thêm vào đó, chuyển phát bằng stablecoin giúp giảm thiểu các rủi ro mất mát do biến động giá tài sản. Các sàn giao dịch châu Phi lớn như Paxful, BuyCoins, Luno và Quidax đã chứng kiến mức độ cầu giao dịch stablecoin đáng kể cho mục đích chuyển phát.

Chi phí chuyển tiền (nguồn dữ liệu: UNDP)

Giao dịch Quốc tế

Stablecoins cung cấp phí thấp và thanh toán nhanh chóng trong thương mại xuyên biên giới. Thương mại xuyên biên giới truyền thống thường phụ thuộc vào ngân hàng, nhưng những yếu tố như quy định nghiêm ngặt, kiểm soát rủi ro, yêu cầu KYC và rủi ro tỷ giá đã gây ra sự suy giảm trong các hoạt động thương mại được ngân hàng hỗ trợ, đặc biệt là đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ở châu Phi. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng tài chính chưa phát triển và sự phụ thuộc vào ngân hàng quốc tế hạn chế sự phát triển của thương mại. Bằng cách sử dụng stablecoins kết hợp với hợp đồng thông minh blockchain, những vấn đề này có thể được giải quyết một cách hiệu quả.

Sự bao gồm tài chính

Theo thống kê của UNDP, tính đến năm 2021, khoảng 60% người từ 15 tuổi trở lên ở châu Phi dưới sa mạc Sahara không có tài khoản ngân hàng (so với trung bình toàn cầu là 26%), và phụ nữ ít có tài khoản hơn nam giới 12%. Châu Phi chỉ có trung bình 4,5 ngân hàng thương mại trên mỗi 100.000 người, so với trung bình toàn cầu là 10,8.

Nhiều nhà cung cấp dịch vụ tiền điện tử tích hợp tài nguyên trên các ngành công nghiệp để cung cấp dịch vụ tài chính toàn diện cho những nhóm dân số bị thiếu. Ví dụ, SureRemit của Nigeria không chỉ cung cấp dịch vụ chuyển tiền mà còn hợp tác với hơn 1.000 nhà buôn trên toàn cầu, cho phép người dùng mua hàng, thanh toán học phí và hóa đơn tiện ích, và quyên góp thông qua công nghệ thanh toán blockchain.

Thống kê cho thấy một tương quan tiêu cực rõ ràng giữa việc sử dụng tài khoản tiền di động và người lớn không có tài khoản ngân hàng, cho thấy các quốc gia có tỷ lệ tiếp nhận tiền di động cao hơn có mức bao gồm tài chính rộng hơn.

Tiền điện tử làm tăng tính bao gồm tài chính (Nguồn: UNDP)

Bảo vệ chống lạm phát

Nhiều quốc gia châu Phi từ lâu đã phải vật lộn với tỷ lệ lạm phát cao (tỷ lệ hàng năm hai con số), vượt đáng kể mức trung bình toàn cầu. Đồng nội tệ ở các khu vực này phải đối mặt với sự mất giá liên tục và nghiêm trọng. Tình trạng này trở nên tồi tệ hơn sau đại dịch COVID-19; năm 2021, lạm phát ở châu Phi cận Sahara đã tăng 3% do khủng hoảng chuỗi cung ứng và thiếu hụt tài nguyên. Sử dụng stablecoin được gắn với đồng đô la Mỹ hoặc các loại tiền tệ tương tự làm tài sản dự trữ có thể giảm thiểu vấn đề này. Nhiều sàn giao dịch tập trung lớn hiện cung cấp dịch vụ tiết kiệm stablecoin cho người dùng châu Phi.

Tỷ lệ lạm phát tại một số quốc gia ở châu Phi ng south Sahara (Nguồn: UNDP)

1.2.3 Các Đồng Tiền Ổn Định Chính ở Châu Phi

Các đồng tiền ổn định chính được sử dụng tại các quốc gia châu Phi bao gồm:

• [ ] Tether (USDT): Stablecoin lớn nhất về vốn hóa thị trường (vượt qua 110 tỷ đô la) và stablecoin được sử dụng rộng rãi nhất trên toàn cầu và tại châu Phi. Theo Christopher Maurice, người sáng lập sàn giao dịch tiền điện tử hàng đầu châu Phi Yellow Card, USDT trên mạng lưới Tron là một trong những loại tiền điện tử phổ biến nhất đối với người dùng châu Phi. Nhiều người châu Phi thích sử dụng stablecoin có giá cố định theo đô la như USDT trên các mạng lưới chi phí thấp như Tron để chống lại lạm phát nội địa.
• [ ]
• [ ] USD Coin (USDC): Được phát hành bởi Circle, USDC là stablecoin đô la lớn thứ hai theo vốn hóa thị trường. Giống như USDT, USDC đang mở rộng mạng lưới của mình tại châu Phi. Vào tháng 1 năm 2024, Coinbase hợp tác với Yellow Card để mở rộng phạm vi hoạt động của mình đến 20 quốc gia châu Phi bổ sung, tập trung vào việc tăng cường sự chấp nhận USDC. Sáng kiến này sẽ cho phép hàng triệu người dùng truy cập USDC và thực hiện các giao dịch nhanh chóng, đáng tin cậy và giá thấp trên các nền tảng L2 Base phi tập trung và mở bằng cách sử dụng sản phẩm Coinbase và Yellow Card.
• [ ]
• [ ] WSPN USD (WUSD): Được phát hành bởi WSPN, một công ty cơ sở hạ tầng stablecoin, WUSD nhằm mục đích cung cấp các giải pháp thanh toán an toàn hơn, hiệu quả hơn và minh bạch hơn bằng cách xây dựng hệ thống tuân thủ và hệ sinh thái thanh toán toàn cầu. Vào tháng 7 năm 2024, WSPN đã hợp tác với nhà tiên phong fintech châu Phi CanzaFinance để tích hợp WUSD vào hệ sinh thái của mình. Sự tích hợp này cho phép người dùng thực hiện các giao dịch tài chính như chuyển tiền, thanh toán và tiết kiệm với WUSD, cùng với việc trao đổi liền mạch giữa WUSD và tiền tệ fiat châu Phi. Sự hợp tác này đẩy nhanh việc áp dụng các giải pháp tài sản trong thế giới thực (RWA) và tài chính phi tập trung (DeFi) ở Châu Phi và các thị trường mới nổi khác.
• [ ] PayPal USD (PYUSD): Một stablecoin đô la được phát hành bởi PayPal, nền tảng thanh toán bên thứ ba lớn nhất thế giới.
• [ ]
• Celo USD (CUSD): Được phát hành bởi Celo, CUSD chủ yếu được đảm bảo bởi các loại tiền điện tử như BTC, ETH và Celo, làm cho nó khác biệt so với các loại stablecoin ở trên. Vào năm 2023, Celo hợp tác với Opera để ra mắt ví stablecoin MiniPay, ban đầu tại Nigeria. Tích hợp với Opera Mini, trình duyệt di động, MiniPay nhằm giúp người dùng internet di động châu Phi truy cập các sản phẩm Web3. Công ty con thanh toán di động của Opera OPAY, một nhà cung cấp thanh toán di động hàng đầu tại Châu Phi, hiện có hơn 35 triệu người dùng đã đăng ký.
• [ ]

1.2.4 Sự khác biệt vùng miền

Nền kinh tế số châu Phi hiển thị sự chênh lệch vùng lãnh thổ đáng kể. Vào năm 2023, châu lục có 856 triệu tài khoản tiền di động với khối lượng giao dịch đạt 919 tỷ đô la. Đông và Tây châu Phi đang dẫn đầu trong việc phát triển tiền di động, với 85% số tài khoản hoạt động và 90,8% khối lượng giao dịch. Từ quan điểm số tài khoản hoạt động, các quốc gia Đông Phi đã có một nền tảng vững chắc từ sớm, trong khi các quốc gia Tây Phi đã trải qua tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong thập kỷ qua.

Tổng quan về Mobile Money tại châu Phi năm 2023 (Nguồn: GSMA)

Phân phối khu vực của các tài khoản tiền di động hoạt động tại Châu Phi (2013–2023) (Nguồn: GSMA)

Tây Phi: Các quốc gia như Nigeria, Ghana và Senegal đang phát triển nhanh chóng các nền kinh tế tiền điện tử. Theo khảo sát của Statista năm 2020, 32% người Nigeria đã sở hữu hoặc sử dụng tiền điện tử — tỷ lệ cao nhất trên toàn cầu. Năm 2023, Nigeria trở thành nước nhận tiền điện tử lớn nhất châu Phi, vượt quá 56 tỷ USD. Một số yếu tố thúc đẩy điều này: sự mất giá liên tục của các đồng nội tệ như đồng naira Nigeria và cedi của Ghana, tỷ lệ lạm phát cao và nhu cầu về các stablecoin được chốt bằng đồng đô la an toàn và ổn định hơn. Là quốc gia lớn nhất châu Phi tính theo dân số và nền kinh tế, Nigeria chiếm 38% dòng kiều hối ở châu Phi cận Sahara vào năm 2023, làm nổi bật nhu cầu kiều hối và thanh toán đáng kể.

Đông Phi: Các quốc gia Đông Phi như Kenya, Tanzania và Mauritius cũng hoạt động tích cực trong nền kinh tế tiền điện tử. M-Pesa của Kenya đã trở thành nền tảng thanh toán di động lớn nhất trong khu vực, cho phép người dân thực hiện thanh toán vượt biên, vay tiền ngắn hạn, nhận lương, thanh toán hóa đơn và quản lý tài sản thông qua mạng di động. Điều này đã cung cấp những trải nghiệm tài chính thuận tiện cho những người không được phục vụ bởi các dịch vụ tài chính truyền thống, đồng thời cải thiện đáng kể nền kinh tế và phúc lợi xã hội tổng thể của Kenya.

Châu Phi Nam: Ngành công nghiệp tiền điện tử ở châu Phi Nam, đặc biệt là Nam Phi, đã trải qua sự phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây. Với 80% dân số sở hữu tài khoản ngân hàng và kiến thức tài chính tương đối cao, việc áp dụng tiền điện tử ở Nam Phi chủ yếu là do đầu tư. Theo nghiên cứu của KuCoin, 22% người lớn Nam Phi (7,6 triệu người) là nhà đầu tư tiền điện tử, với nhiều người xem tài sản kỹ thuật số là phương pháp tiết kiệm ưa thích để có lợi suất ổn định.

1.2.5 Triển vọng tăng trưởng

Sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, việc áp dụng rộng rãi các dịch vụ số, sự phát triển cách mạng của thanh toán di động, và sự phát triển không đồng đều giữa các quốc gia châu Phi sẽ thúc đẩy stablecoin đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế số và hệ thống tài chính của châu Phi trong tương lai.

Trong những năm gần đây, thị trường thương mại điện tử của châu Phi đã phát triển với tốc độ đáng kinh ngạc, với kích thước thị trường dự kiến ​​sẽ đạt 939,8 tỷ đô la vào năm 2030. Các nền tảng địa phương như Jumia (công ty công nghệ châu Phi đầu tiên được niêm yết trên NYSE) và Konga đã nổi lên, trong khi các ông lớn quốc tế như Amazon đều đang mở rộng hoạt động vào châu Phi. Sự phát triển này chủ yếu được thúc đẩy bởi lợi ích dân số, khi châu Phi hiện đang là khu vực phát triển nhanh nhất về dân số. Dân số của lục địa này hiện vượt quá 1,2 tỷ người và dự kiến ​​sẽ đạt 2,5 tỷ người vào năm 2050. Cơ sở dân số lớn này cung cấp tiềm năng tiêu thụ khổng lồ. Đặc biệt, tỷ lệ cao người trẻ, sự thâm nhập ngày càng tăng của internet và sự dần dần chuyển đổi thói quen tiêu dùng sang các nền tảng trực tuyến tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của thương mại điện tử.

Hơn nữa, các chính phủ châu Phi và các doanh nghiệp tư nhân đã đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng internet trong những năm gần đây, làm tăng đáng kể phạm vi phủ sóng của mạng cáp quang và di động. Tỷ lệ thâm nhập của điện thoại thông minh cũng đang tăng lên nhanh chóng, với số lượng người dùng điện thoại thông minh ở châu Phi dự kiến sẽ đạt 675 triệu vào năm 2025. Sự thành công của các nền tảng thanh toán di động như M-Pesa của Kenya đã thúc đẩy việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt. Với sự cải tiến liên tục của hệ thống thanh toán, sự tiện lợi và bảo mật của mua sắm trực tuyến đã được tăng cường, thúc đẩy hơn nữa sự phát triển của thương mại điện tử.

Hiện tại, châu Phi có 1,22 tỷ người dùng mạng di động, trong đó có 676 triệu người dùng smartphone, chiếm 55,32%. Các nền tảng thanh toán di động hàng đầu, bao gồm M-Pesa, Airtel Money, Orange Money và MTN Mobile Money, rất phổ biến ở châu Phi. Chúng cung cấp các dịch vụ tài chính tiện lợi, giải quyết những khó khăn mà người dân không có tài khoản ngân hàng đang đối mặt. Cho đến năm 2028, giá trị thị trường thanh toán số châu Phi dự kiến sẽ tiếp tục tăng lên 314,8 tỷ đô la.

Các dịch vụ kỹ thuật số khác, như giáo dục trực tuyến và y tế từ xa, cũng đang trong giai đoạn phát triển nhanh chóng. Theo báo cáo của Expert Market Research, kích thước thị trường học trực tuyến của châu Phi được dự báo sẽ đạt 20,35 tỷ đô la vào năm 2028, với tỷ suất tăng trưởng hàng năm trung bình (CAGR) là 39,2% giữa 2023 và 2028. Sự tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi nhu cầu ngày càng tăng về giáo dục và giải pháp đào tạo trực tuyến, việc sử dụng thiết bị di động ngày càng tăng và các sáng kiến của chính phủ thúc đẩy giáo dục kỹ thuật số. Thị trường chăm sóc sức khỏe châu Phi được dự báo sẽ tăng trưởng với tỷ suất hàng năm 8,3%, đạt 259 tỷ đô la vào năm 2025. Sự tăng nhanh của các thị trường sức khỏe kỹ thuật số, chẳng hạn như các ứng dụng sức khỏe di động, dịch vụ y tế từ xa và hệ thống hồ sơ y tế điện tử, cung cấp các giải pháp mới cho việc cải thiện tính khả dụng và chất lượng của các dịch vụ y tế.

Bên cạnh sự thúc đẩy từ sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế số, Châu Phi hiện đang đối mặt với những thách thức kinh tế như tỷ lệ lạm phát cao, biến động tiền tệ, sự xâm nhập ngân hàng thấp và cơ sở hạ tầng tài chính yếu. Stablecoin cung cấp một phương tiện trao đổi tương đối ổn định, giúp cá nhân và doanh nghiệp Châu Phi giải quyết hiệu quả những thách thức kinh tế này.

2. Làm thế nào Stablecoins giúp mạnh mẽ nền kinh tế số châu Phi

Stablecoin được thiết kế để duy trì giá trị tương đối ổn định. Các loại stablecoin được phổ biến nhất, như USDT và USDC, được gắn kết với đô la Mỹ. Là đơn vị tiền tệ quan trọng nhất trong thương mại toàn cầu, đô la Mỹ duy trì tính ổn định so với các đồng tiền của các quốc gia lớn. Do đó, việc sử dụng stablecoin gắn kết với đô la có thể hiệu quả giảm thiểu các rủi ro do biến động tiền tệ ở một số quốc gia châu Phi, nơi các đồng tiền địa phương thường trải qua quá trình suy giảm dài hạn so với đô la do chính sách tiền tệ không ổn định và lạm phát cao.

Trong thương mại xuyên biên giới truyền thống, ngân hàng đóng vai trò quan trọng bằng cách cung cấp các dịch vụ như thanh toán, tài trợ thương mại, quản lý rủi ro và giao dịch ngoại hối. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm ưu thế trong hoạt động kinh tế và thương mại xuyên biên giới tại các nước châu Phi, và tài trợ thương mại rất quan trọng đối với các doanh nghiệp nhập khẩu và xuất khẩu. Trong thập kỷ qua, tài trợ thương mại thông qua ngân hàng đã chiếm trung bình 40% tổng lượng thương mại của châu Phi. Tuy nhiên, yêu cầu quản lý KYC, chống rửa tiền (AML), và vốn cơ bản dựa trên rủi ro nghiêm ngặt đã dẫn đến sự suy giảm ổn định trong tài trợ thương mại được hỗ trợ bởi ngân hàng, ảnh hưởng không cân đối đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các yếu tố bổ sung như hạn chế về thanh khoản, rủi ro về ngoại tệ, rủi ro tín dụng, và áp lực về thời gian và chi phí cũng đặt ra thách thức lớn cho tài trợ thương mại tại châu Phi.

Sử dụng stablecoin có thể giải quyết đáng kể những vấn đề này. Công nghệ Blockchain cho phép thanh toán được hoàn thành trong vòng vài giây, đảm bảo chuyển tiền nhanh hơn giữa các bên liên quan trong chuỗi cung ứng, bao gồm người mua, người bán và các công ty vận chuyển. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào thương mại xuyên biên giới có thể tiếp cận nguồn vốn nhanh hơn từ các ngân hàng và các tổ chức tài chính khác, đảm bảo tính thanh khoản. Các báo cáo chỉ ra rằng các stablecoin như USDT và USDC đã được sử dụng cho giao dịch quốc tế bởi các doanh nghiệp vừa và nhỏ châu Phi. Hơn nữa, các hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi) dựa trên stablecoin hiện cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính tương đối trưởng thành, chẳng hạn như tín dụng và tiền gửi. Tiềm năng chưa được khai thác này trong tài chính thương mại có thể thúc đẩy sự tham gia lớn hơn của các doanh nghiệp vừa và nhỏ vào các cơ hội thương mại nội vùng và tiểu vùng châu Phi (ví dụ: trong ECOWAS, SADC, IGAD, v.v.).

Integrating stablecoins with existing mobile payment platforms can enhance transaction efficiency and reduce costs, making payments faster and cheaper. This is particularly attractive to users. Additionally, stablecoins can enhance financial inclusion. Stablecoins and the DeFi systems built upon them provide a pathway for unbanked populations to access a wide range of financial services.

Chi phí thấp và tốc độ giao dịch stablecoin cũng cải thiện nhiều khía cạnh của dịch vụ kỹ thuật số, làm cho chúng thuận tiện hơn và mở rộng người dùng của họ. Trong lĩnh vực thanh toán siêu nhỏ, stablecoin có thể giảm chi phí đáng kể, làm cho giao dịch nhỏ hơn. Điều này đặc biệt quan trọng ở Châu Phi, nơi phương thức thanh toán truyền thống tốn kém, và giao dịch nhanh có thể thực hiện thanh toán gần như tức thì. Đối với các kịch bản thanh toán siêu nhỏ, quy trình thanh toán liền mạch quan trọng đối với người dùng.

Trong các dịch vụ đăng ký, stablecoin đơn giản hóa quy trình thanh toán. Người dùng có thể thiết lập thanh toán tự động một lần mà không cần thao tác thủ công cho mỗi giao dịch. Điều này đặc biệt hữu ích cho người dùng châu Phi, những người có thể dựa nhiều hơn vào thiết bị di động để giao dịch. Sự ổn định tương đối của stablecoin cũng làm giảm nguy cơ thất bại thanh toán do biến động tiền tệ, đảm bảo tính liên tục của các dịch vụ đăng ký. Ngoài ra, stablecoin có thể được sử dụng cho nhiều dịch vụ kỹ thuật số, chẳng hạn như mua hàng trong trò chơi, giáo dục trực tuyến và dịch vụ chăm sóc sức khỏe, mang lại trải nghiệm thanh toán mượt mà. Họ khuyến khích các nhà phát triển và nhà cung cấp dịch vụ châu Phi khám phá các mô hình kinh doanh mới, chẳng hạn như kiếm tiền dựa trên giao dịch vi mô.

Stablecoins cũng có thể đóng góp vào việc tích hợp các nền kinh tế châu Phi, tạo điều kiện cho thương mại khu vực và đầu tư.

3. Thách thức trong việc áp dụng Stablecoin

Việc ứng dụng quy mô lớn của stablecoin tại châu Phi vẫn đối diện với một số thách thức, bao gồm quy định của chính phủ, tuân thủ, cơ sở hạ tầng, quan tâm của công chúng và sự tin tưởng.

Quy định và Tuân thủ

Hiện tại, hầu hết các quốc gia châu Phi vẫn đang tìm hiểu về quy định về tiền điện tử, thiếu các định nghĩa pháp lý và tài sản rõ ràng. Lo ngại chính của chính phủ chủ yếu bắt nguồn từ rủi ro về ổn định tài chính, đặc biệt là mối quan hệ giữa stablecoin không được gắn với đồng tiền địa phương và đồng tiền fiat. Ví dụ, Ngân hàng Trung ương Nigeria lo ngại rằng việc áp dụng stablecoin rộng rãi có thể làm suy yếu sự kiểm soát của họ đối với chính sách tiền tệ, dẫn đến rò rỉ vốn và làm giảm giá trị của naira hơn nữa.

Tiền ổn định liên kết với tài sản như đô la Mỹ cũng gây ra lo ngại nếu các tài sản dự trữ của chúng không được quản lý đúng cách. Sự quản lý không đúng có thể gây ra hoảng loạn tài chính và không ổn định, đặc biệt là nếu tiền ổn định được sử dụng rộng rãi cho các giao dịch hoặc tiết kiệm. Ngoài ra, tính nặc danh liên quan đến một số loại tiền điện tử có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động tội phạm, như rửa tiền hoặc tài trợ cho các giao dịch bất hợp pháp, từ đó đe dọa sự ổn định và an ninh tài chính. Một khung pháp lý rõ ràng cho tiền ổn định, cùng với các biện pháp bảo vệ pháp lý, là rất quan trọng đối với sự phát triển của chúng.

Tình hình hiện tại của quy định về tiền mã hóa ở các nước thuộc vùng châu Phi dưới sa mạc (Nguồn: UNDP)

Hạ tầng hạn chế

Mạng di động (4G / 5G) và internet là những cơ sở hạ tầng quan trọng để hỗ trợ nền kinh tế kỹ thuật số. Tuy nhiên, vùng phủ sóng mạng 4G của châu Phi chỉ đạt 50%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu. Một số khu vực vẫn dựa vào mạng 2G. Ngoại trừ các quốc gia tương đối phát triển như Nam Phi, nơi thâm nhập internet cao, tỷ lệ thâm nhập internet tổng thể trên khắp châu Phi là khoảng 30%. Điều này hạn chế đáng kể sự phát triển của nền kinh tế số và hệ sinh thái stablecoin.

Phủ sóng mạng di động toàn cầu (Nguồn: Liên Hiệp Viễn Thông Quốc Tế)

Tỷ lệ người dùng Internet trong dân số (nguồn dữ liệu: Ngân hàng Thế giới)

Quan tâm Công cộng và Giáo dục

Tính vô danh liên quan đến các giao dịch tiền điện tử thường gây ra lo ngại về hoạt động tội phạm. Các vụ lừa đảo kỹ thuật xã hội, cuộc tấn công phishing và các sự kiện đầu tư gian lận nhắm vào stablecoins có thể ảnh hưởng không cân xứng đến người mới tham gia. Những người ở vùng nông thôn hoặc những người tiếp xúc giới hạn với công nghệ có thể chưa quen thuộc với stablecoins hoặc tiền điện tử. Thiếu nhận thức này có thể cản trở việc sử dụng rộng rãi và làm cho họ dễ bị lừa đảo hoặc nhận thông tin sai lệch hơn.

Hiểu cách hoạt động của stablecoin, rủi ro và lợi ích của chúng, cũng như cách sử dụng chúng một cách an toàn yêu cầu một mức độ trình độ tài chính nhất định. Chính phủ hoặc các tổ chức liên quan cần tăng cường nhận thức của công chúng và cung cấp giáo dục tài chính đích hướng. Ngoài ra, ngay cả stablecoin được gắn với fiat cũng có thể trải qua một số mức độ biến động giá, điều này có thể ngăn cản người dùng tiềm năng, đặc biệt là những người không quen với thị trường tiền điện tử hoặc có tài nguyên tài chính hạn chế.

4. Case Studies

OnAfriq (MFS Africa)

OnAfriq, trước đây được biết đến là MFS Africa, là nền tảng thanh toán xuyên biên giới lớn nhất châu Phi. Được thành lập vào năm 2009, mục tiêu của nó là thúc đẩy nền kinh tế số tại châu Phi thông qua các giải pháp thanh toán và dịch vụ tài chính số. Với các chi nhánh tại các nền kinh tế lớn như Nigeria, Nam Phi và Ghana, các dịch vụ chính của OnAfriq bao gồm ví điện tử, giải pháp thanh toán xuyên biên giới, dịch vụ stablecoin và các sản phẩm fintech.

Đến năm 2024, OnAfriq phục vụ hơn 500 triệu người dùng trên hơn 40 quốc gia châu Phi. Các cá nhân dùng OnAfriq cho các giao dịch hàng ngày, chuyển tiền qua biên giới và thanh toán nhỏ, trong khi doanh nghiệp sử dụng các giải pháp thanh toán vượt biên giới và dịch vụ thương gia của nó, đặc biệt là cho các giao dịch với nhà cung cấp và khách hàng nước ngoài. OnAfriq hỗ trợ nhiều stablecoin, bao gồm USDC, USDT, DAI và EURC, và đã giới thiệu stablecoin có giá đóng dấu đô-la của nó, AfriqCoin, cho thanh toán vượt biên giới, với phí giao dịch thấp nhất là 0,5% đến 1%.

OnAfriq hợp tác với các tổ chức tài chính toàn cầu và ngân hàng địa phương như Visa, Mastercard, Ecobank và Stanbic Bank, cùng với các đối tác với nhà cung cấp stablecoin Circle để tận dụng sự ổn định và sự chấp nhận rộng rãi của USDC. Nền tảng của họ hỗ trợ thanh toán, chuyển khoản và lưu trữ USDC, và cung cấp các sản phẩm DeFi như tiết kiệm có lợi nhuận cao, cho vay và quản lý tài sản.

OnAfriq đã cải thiện đáng kể sự bao gồm tài chính tại Châu Phi, với hơn 500 triệu người dùng ví điện tử, hầu hết trong số đó trước đây không có tài khoản ngân hàng. Nền tảng đã cung cấp giáo dục và đào tạo tài chính cho hơn 1 triệu cá nhân, nâng cao độ thông thái tài chính. Qua nền tảng thanh toán số và đồng tiền ổn định AfriqCoin, nó đã tăng cường hiệu suất thanh toán xuyên biên giới, giảm chi phí và thúc đẩy thương mại khu vực và quốc tế, cắt giảm thời gian xử lý chỉ còn 2 phút. OnAfriq cũng cung cấp dịch vụ cổng thanh toán cho các doanh nghiệp thương mại điện tử địa phương, hỗ trợ giao dịch trực tuyến và phát triển thị trường số. Kế hoạch bao gồm việc ra mắt các sản phẩm đổi mới như bảo hiểm số và vay tài chính phi tập trung (DeFi) để thúc đẩy tiếp tục quá trình chuyển đổi kinh tế số của Châu Phi.

AZA Finance

AZA Finance được thành lập vào năm 2013, là một công ty fintech hàng đầu tại châu Phi, tập trung vào thanh toán và giải pháp ngoại hối vượt biên giới. Thông qua nền tảng đổi mới của mình, AZA Finance đã tối ưu hóa quy trình thanh toán vượt biên giới và tăng cường tính thanh khoản giữa châu Phi và các khu vực toàn cầu khác.

Đến năm 2024, nền tảng thanh toán xuyên biên giới của AZA Finance đã xử lý hơn 15 triệu giao dịch, trị giá 9 tỷ đô la, phục vụ hơn 1,5 triệu người dùng ở 183 quốc gia.

Các giải pháp của công ty đã đóng một vai trò quan trọng trong việc triển khai Khu vực Thương mại Tự do Châu Phi (AfCFTA), đơn giản hóa quy trình thanh toán qua biên giới và giảm chi phí giao dịch để hỗ trợ thương mại giữa các quốc gia thành viên AfCFTA, thúc đẩy tích hợp kinh tế khu vực.

AZA Finance hỗ trợ USDC và USDT trên nền tảng thanh toán của mình, với giao dịch stablecoin chiếm 30% tổng khối lượng giao dịch vào năm 2023, phản ánh nhu cầu và sự chấp nhận mạnh mẽ từ thị trường.

WSPN

WSPN (Worldwide Stablecoin Payment Network) là một công ty thanh toán kỹ thuật số toàn cầu tận dụng công nghệ sổ cái phân tán hiện đại (DLT) để cung cấp các giải pháp thanh toán kỹ thuật số minh bạch, nhanh chóng và hiệu quả, thúc đẩy sự bao gồm tài chính và thanh toán kỹ thuật số. Trong vòng gọi vốn khởi đầu, WSPN huy động được 30 triệu đô la từ các nhà đầu tư nổi tiếng như Foresight Venture và Folius Ventures.

Tại châu Phi, WSPN đã đạt được những bước tiến đáng kể thông qua việc hợp tác với ví AA wallet StableWallet sáng tạo, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong chiến lược toàn cầu hóa của nó. Đối tác này đã thúc đẩy sự tiếp nhận người dùng đáng kể tại châu Phi, với người dùng được hưởng lợi từ các chức năng thanh toán tiện lợi và phần thưởng hào phóng của WUSD.

WSPN có kế hoạch tăng cường thâm nhập thị trường bằng cách hợp tác trong các dự án như xây dựng cộng đồng ứng dụng nhỏ trên Telegram. Công nghệ trừu tượng tài khoản của ví AA làm cho WUSD dễ sử dụng hơn, mang đến trải nghiệm thanh toán qua chuỗi liền mạch.

Sự hợp tác này không chỉ mở rộng nhanh chóng số lượng người dùng của WSPN tại Châu Phi mà còn thúc đẩy sự bao gồm tài chính thông qua công nghệ stablecoin. Trong tương lai, WSPN dự định tiếp tục hợp tác để thúc đẩy sự đổi mới trong thanh toán số và tạo ra một hệ sinh thái toàn cầu và ở Châu Phi trong đó rõ ràng, hiệu quả và thân thiện với người dùng hơn.

Tương lai Hướng nhìn

Các câu chuyện thành công của OnAfriq, AZA Finance và WSPN đã chứng minh được stablecoin có thể tăng cường dịch vụ tài chính và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại Châu Phi. Các chiến lược chính để các ngành công nghiệp khác và các công ty công nghệ khác khai thác tiềm năng này bao gồm:

1. Nâng cao cơ sở hạ tầng tài chính:

Phát triển cơ sở hạ tầng blockchain địa phương để cải thiện khả năng giao dịch và bảo mật, cho phép giao dịch stablecoin ổn định hơn. Thúc đẩy việc áp dụng các ví điện tử và hỗ trợ lưu trữ và chuyển tiền stablecoin trong khi tích hợp cơ sở hạ tầng tài chính trên chuỗi như DeFi để mang lại sự tiện lợi cao hơn.

1. Đẩy mạnh Chính sách và Khung pháp lý:

Khuyến khích các chính phủ thiết lập các quy định rõ ràng cho việc sử dụng stablecoin, đảm bảo tuân thủ đồng thời ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp. Thúc đẩy hợp tác khu vực để chuẩn hóa các quy định và thúc đẩy các giao dịch stablecoin xuyên biên giới.

1. Nâng cao nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp:

Tiến hành các chiến dịch giáo dục rộng rãi để tăng cường sự hiểu biết và áp dụng của stablecoins. Hợp tác với các doanh nghiệp địa phương để chấp nhận stablecoins như một phương thức thanh toán và khuyến khích sử dụng chúng trong các giao dịch hàng ngày, như thanh toán hóa đơn và mua sắm.

1. Củng cố đối tác:

Hợp tác với các nhà phát hành đồng tiền ổn định toàn cầu như Circle và Tether để mở rộng các trường hợp sử dụng và cải thiện hệ thống thanh toán. Xây dựng các đối tác với các công ty blockchain và fintech để nâng cao công nghệ và với các tổ chức tài chính quốc tế để mở rộng phạm vi của mạng lưới đồng tiền ổn định.

5. Tham khảo

Báo cáo mới từ Endeavor Nigeria cho biết hệ sinh thái công nghệ của châu Phi đang chuẩn bị cho một sự phát triển vượt bậc

Đọc thêm

Sức mạnh số hóa tại Châu Phi (Digital Empowerment in Africa)
Đọc thêm

Nghiên cứu: Khối lượng thanh toán số của Châu Phi dự kiến sẽ vượt qua 195 tỷ đô la Mỹ
Đọc thêm

Báo cáo về Tình hình Ngành công nghiệp Về Tiền di động - GSMA
Đọc thêm

Báo cáo Địa lý tiền điện tử năm 2023 - Chainalysis

Đọc thêm

Tiền điện tử ở châu Phi - UNDP
Đọc thêm

Stablecoins Tìm thấy một Trường hợp sử dụng trong Các thị trường Biến động nhất của Châu Phi
Đọc thêm

Fintech và Crypto Assets tại Cộng hòa Trung Phi – IMF
Đọc thêm

Disclaimer:

1. Bài viết này được in lại từ [Tin tức tầm nhìn xa]. Bản quyền thuộc về tác giả gốc [WSPN]. Nếu có ý kiến phản đối về việc này, vui lòng liên hệ Gate Learn và họ sẽ xử lý kịp thời.
2. Miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến được thể hiện trong bài viết này là của tác giả và không đại diện cho lời khuyên đầu tư.
3. Nhóm Gate Learn đã dịch bài viết sang các ngôn ngữ khác. Việc sao chép, phân phối hoặc đạo văn bản dịch là không được phép trừ khi có sự đề cập.